EXPRESIÓN DE LA RELACIÓN TEMPORAL

En este tema trataremos de exponer las mejores formas de expresión cuando dos o varios hechos tienen algún tipo de relación temporal.

1º Hechos que suceden al mismo tiempo: Para ello utilizaremos las siguientes expresiones:

al mesmu tiempu, a la que, de la que, a  la vez (que), al empar (que), mentantu, cuandu, al + infinitivo, gerundio.

Xanta y, al mesmu tiempu, escueita la radiu
A la que xanta, escueita la radiu
De la que xanta escueita la radiu
A la vez que xanta escueita la radiu
Al empar que xanta escueita la radiu
Mentantu xanta escueita la radiu
Cuandu xanta escueita la radiu
Al xantare escueita la radiu
Xanta escuitandu la radiu

Ni que decir tiene que se puede cambiar el orden: Al mesmu tiempu que xanta escueita la radiu. Escueita la radiu de la que xanta, etc.

2º Hechos que suceden uno inmediatamente a continuación de otro:

darréu, llueu, ensigida, nu intre que (en el momento que hubo...), namás, dempués, dimpués, al finare, acabare de + infinitivo, nun acabara de + infinitivo, nun facere más que + infinitivo.

Escuitóu la radiu darréu de xantare
Llueu de xantar escuitóu la radiu
Ensigida de xantare, escuitóu la radiu
Nu intre que xantara escuitóu la radiu
Namás xantar escuitóu la radiu
Dempués de xantar escuitóu la radiu
Al finare de xantar escuitóu la radiu
Acabóu de xantare y escuitóu la radiu
Nun acabara de xantare y escuitóu la radiu
Nun fizu más que xantare y escuitóu la radiu

Al igual que en el caso anterior, se puede cambiar la construcción: Xantóu y, darréu, escuitóu la radiu. Escuitóu la radiu namás xantare, etc.

3º Remarcar qué hecho ocurrió antes:

Enantes, enantias, al entamare, a lu primeiru, a lu postreiru.

Enantes/enantias d'escuitare la radiu xantara (había comido)
Él xantara enantes/enantias d'escuitare la radiu.

Si queremos expresar además el orden de una sucesión de hechos, podemos decir:

A lu primeiru xantóu, dimpués escuitóu la radiu y a lu postreiru salióu a paseyare.