L'alderique

Pronomes presonales tónicos: Funcionan cumu suxetu, cumu atributu ou cumu términu de preposición:

you, min, cunmiéu (ou cumiéu)
tu, ti, cuntiéu, vusté
él, eilla, eillu
nosoutros, nosoutras 
vosoutros, vosoutras, vustedes
eillos, eillas
sí, cunsiéu

Exemplos:
You vengu guei (suxetu)
Vengu cuntiéu (términu de preposición)
Fala cunsiéu mesmu (términu de preposición reflesivu)
Tas gueyándute a ti mesmu (términu de preposición reflesivu)
Los mayestros son eillos (atributu)

Pronomes presonales átonos: Pueden sere d'oxetu indireutu y d'oxetu direutu:

Pronomes d'oxetu indireutu: me, te, ye, nos, vos, yes. El pronome ye úsase pa tolas terceiras presonas del singular. El pronome yes úsase pa tolas terceiras presonas del plural.

me dixu / díxume ; te dixu /díxute ; ye dixu / díxuye ; 
nos dixu / díxunos; vos dixu / díxuvos; yes dixu / díxuyes

Pronomes d'oxetu direutu: me, te, lu, la, nos, vos, los, las.

me gueyu / guéyume; te gueyu / guéyute; lu (la) gueyu /guéyulu (la); nos gueyu / guéyunos; vos gueyu /guéyuvos; los (las) gueyu / guéyulos (las).

Allugamientu pronomes átonos: Úsanse pospuestos al verbu de forma xeneral n'oraciones afirmativas. Van antepuestos n'oraciones entrugativas, negativas, esclamativas y temporales, ya inmediatamente darréu las conxunciones si y que, y d'un pronome entrugativu, anque nun tea dientru d'una oración cun sinos d'entrugación.

Exemplos:
Xuan dizye (a eilla) que chegará a la nueite. (¡Nunca nun dicire “dizle”! La presona a quien se diz dalgu ye oxetu indireutu y lu que se diz ye oxetu direutu) 
Xuan xanta las patacas de Miliu
Xuan xántaye las patacas (Apaez una tilde al camudare n'esdrúxula)
Xuan xántayelas (Camúdase en sobresdrúxula. Los pronomes van pospuestos y xuntos)
Xuan nun ye las xanta (Antepónense pula ñegación y siempres se coloca primeiru l'oxetu indireutu)
¿Xuan ye las xanta? (Antepónense pula entrugación)
Nun sei si ye las xanta (Antepónense pula conxunción “si”)
Xuan xanta las patacas de los sous collacios.
Seique yes xanta las patacas (Anteponse pula conxunción “que”)
Sei quién yes las xanta (Antepónense pul pronome entrugativo “quién”)
Ayeri lu vi an cá Xuan (Anteponse pur tratase d'oración temporal).
¡Quién ye lu diba dicire! (Antepónense pur tratase d'oración esclamativa)

Si van xuntos un pronome d'oxetu indireutu y outru d'oxetu direutu, l'orde ye: oxetu indireutu + oxetu direutu, independientemente de que vaigan antepuestos ou pospuestos. Cuandu van pospuestos escríbense xuntos y cuandu van antepuestos separtaos.

Díxuyeslu (a eillos); Nun yes lu dixu (anteponse pula ñegación)

¡Oservación importante! La tilde los verbos segíos d'estos pronomes xeneralmente camuda:

Dixu /Díxuyeslu                             facéis / faceislu

Cumu somos a vere, pal usu correutu los pronomes, la única problema que s'amuesa apaez na terceira presona de singular ou plural, pues nos demás casos los pronomes son los mesmos. Lu, la camudan en ye y los, las camudan en yes.

¿Cúmu recoñocere cuándu se trata d'oxetu direutu ou d'oxetu indireutu?

- Nas oraciones d'oxetu direutu, el verbu ye transitivu ou autúa cumu transitivu.
- L'oxetu direutu puede sustituyise pulos sous pronomes: golpióu la pelota / golpioula. Lluis ve a María / Lluis vela.
- La oración d'oxetu direutu puede camudase en pasiva y lu que yera'l suxetu pasa a sere'l complementu axente y lu que yera l'oxetu direutu pasa a sere'l suxetu paciente: Lluis golpía la pelota / La pelota ye golpiada pur Lluis. Lluis ve a María / María ye vista pur Lluis.
- Nas oraciones d'oxetu indireutu, el verbu ye intransitivu ou autúa cumu intransitivu: Miliu escribe (una carta) al sou collaciu / Miliu ye escribe (una carta).
Nesti casu nun ye posible camudare la fras a pasiva. Nun podemos dicire: Miliu ye escritu pul sou collaciu, purque lu escritu ye la carta, anque nun tea esplícitamente na oración.

Ye útil alcordase de las normas darréu:

- Cunos verbos permitire, prohibire, impidire, mandare y ordenare, que se forman cun outru verbu n'infinitivu ou precedíu de que, el pronome siempres ye d'oxetu indireutu:

Permitiouye salir a la nueite / permitiouye que saliera a la nueite.
Mandouye mercare'l pan / mandouye que mercara'l pan.

Nestos casos, lu que ye permitióu (salire) y lu que ye mandóu (mercar el pan) ye l'oxetu direutu.

- Cun outros verbos d'influyencia, sigíos de las preposiciones “a” ou “de”, cumu obligar a, forciar a, animar a, convencere de, ect. el pronome siempres ye d'oxetu direutu:

Eilla obligoulu a sentase
Él convencioula de que mercaran la casa

- Cuandu'l verbu facere tien el sen de “obligar a”, el pronome ye d'oxetu direutu:

El mayestru fízulos estudiare.

- Cuandu'l verbu deixare tien el sen de “permitir”, el pronome ye d'oxetu direutu:

You deixeilu falare.

- Cuandu los verbos vere y oyire van sigíos d'una oración d'infinitivu, el pronome ye d'oxetu direutu. Anque en dalgunas ocasiones podría considerase indireutu, la costrución cun oxetu direutu siempres ye correuta:

Xuan oyoulu glayare (a Miliu)                 Eilla vioula entrare en cá Xuan.

Pur contra, nas oraciones impresonales cun se, lu correutu ye l'usu d'oxetu indireutu:

Oyóuseye glayare                         Vióuseye entrare en cá Xuan.